Հայաստանում վերջին պաշտոնական տվյալներով կյանքի միջին տևողությունը կազմել է 77.47 տարի, իսկ կանանց պարագայում՝ մինչև 81 տարի, հայտնում է Երևանի պետական բժշկական համալսարանի առողջապահության ծրագրերի «Հերացի» ազգային գիտահետազոտական կենտրոնը։
Միավորված Ազգերի Կազմակերպության կանխատեսմամբ, մինչև 2050 թվականը աշխարհում յուրաքանչյուր վեցերորդ մարդը կլինի 65 և ավելի տարեկան՝ զգալի աճ 2019 թվականի համեմատ, երբ այդ հարաբերակցությունը մեկ տարեց մարդ էր յուրաքանչյուր տասնմեկից։
Նշվում է, որ բնակչության ծերացման պայմաններում բոլոր ոլորտները ստիպված են հարմարվել նոր իրողություններին՝ սկսած աշխատաշուկաներից և ֆինանսական համակարգերից մինչև առողջապահություն, սպառողական ապրանքներ և բնակարանային ապահովում։
Աշխատունակ բնակչության թվի կրճատումը կարող է բերել աշխատուժի պակասի, աշխատավարձերի բարձրացման և տեխնոլոգիական լուծումների՝ ավտոմատացման ու արհեստական բանականության վրա հիմնված արտադրողականության գործիքների լայն կիրառման անհրաժեշտության։
Տարեցների աճող քանակը երկարաժամկետ զարգացում է խթանում առողջապահական մի շարք ոլորտներում՝ դեղագործությունից ու ախտորոշիչ սարքավորումներից մինչև վերականգնողական և տնային խնամքի ծառայություններ։ Արագ առաջընթաց են արձանագրում նաև կանխարգելիչ բժշկությունը, հեռավար բժշկումը և երկարակեցությանն ուղղված բուժօգնությունը։
Կենսաթոշակային տարիքի քաղաքացիները հիմնականում կենտրոնանում են ոչ թե հարստության կուտակման, այլ՝ եկամտի ստեղծման ու կապիտալի պահպանման վրա։ Սա հանգեցնում է տարեցների բնակարանների, հատուկ ենթակառուցվածքների և օժանդակ բնակելի տարածքների մեծ պահանջարկի։
Մասնագետների դիտարկմամբ՝ տարեց սպառողները առավել շատ են ծախսում առողջության, հանգստի ու ճանապարհորդության վրա, իսկ գաջեթների կամ նորաձևության ապրանքների նկատմամբ հետաքրքրությունը համեմատաբար ցածր է։ Այս վարքագծին համապատասխանող ընկերությունները՝ առողջապահական տուրիզմի, սննդի, մատչելի դիզայնի ոլորտներում, կարող են հաջողությամբ հարմարվել շուկայում տեղի ունեցող փոփոխություններին։
Բազմաթիվ երկրներում արձանագրվում է բնակչության բացառիկ երկարակեցություն։ Օրինակ՝ ամենաբարձր կյանքի տևողություն ունեցող 25 երկրների շարքում 16-ը եվրոպական են։ Ցանկը գլխավորում է Մոնակոն՝ կյանքի միջին տևողությամբ 86.5 տարի, իսկ կանանց դեպքում՝ ավելի քան 88 տարի։
ՄԱԿ-ի տվյալներով բնակչության ծերացումը գլոբալ խնդիր է, որը վերջին տասնամյակներին դարձել է ավելի տեսանելի և ազդում է աշխարհի բոլոր տարածաշրջանների վրա՝ առաջ բերելով տնտեսական, սոցիալական և առողջապահական լուրջ հետևանքներ։
Բնակչության ծերացման հիմնական գործոններն են՝
- Ծնելիության անկումը՝ զույգերն ավելի հաճախ նախընտրում են ունենալ քիչ երեխաներ։
- Կյանքի տևողության աճը՝ բժշկության և առողջապահական տեխնոլոգիաների զարգացման շնորհիվ։
- Կանանց կրթական և մասնագիտական իրազեկվածության աճը, որն ազդում է ծնելիության մակարդակի վրա։
Այս միտումն առաջ է բերում մի շարք հետևանքներ՝
Տնտեսական ոլորտում՝
- Աշխատուժի նվազում՝ աշխատունակ մարդկանց քանակի կրճատմամբ կարող է դանդաղել տնտեսական աճը։
- Սոցիալական ծախսերի ավելացում՝ առողջապահության և կենսաթոշակային համակարգի ծանրաբեռնվածության հետևանքով։
Սոցիալական ոլորտում՝
- Ընտանիքի կառուցվածքի փոփոխություն՝ ավելի փոքր ընտանիքներ, ավելի քիչ սերունդներ։
- Միայնակ տարեցների թվի աճ, ինչը կարող է հանգեցնել մեկուսացման և հոգեկան առողջության խնդիրների։
Առողջապահական ոլորտում՝
- Քրոնիկ հիվանդությունների ավելացում տարեցների շրջանում։
- Բուժօգնության, խնամքի և առողջապահական ռեսուրսների պահանջարկի աճ։
- Տարեցների հոգեկան և ֆիզիկական առողջության խնամքը պահանջում է հավելյալ ջանքեր և մասնագիտացված մոտեցում։
Հնարավոր լուծումներն ու միջոցառումները կարող են ներառել՝
- Կրթական ծրագրերի զարգացում՝ առողջ ապրելակերպի վերաբերյալ իրազեկվածության բարձրացման նպատակով։
- Ծնելիության խթանում պետական քաղաքականության միջոցով։
- Սոցիալական պաշտպանության և խնամքի մեխանիզմների ձևավորում ու ամրապնդում՝ տարեցների արժանապատիվ կյանքի ապահովման համար։
Բնակչության ծերացումը մարտահրավեր է, բայց նաև հնարավորություն՝ կառուցելու ավելի ներառական, հարմարվող և երկարաժամկետ քաղաքականություն, որը կապահովի տարբեր սերունդների համահունչ գոյակցությունն ու բարեկեցությունը։
